مطابق ماده ۱۱۹ قانون مالیات های مستقیم، درآمد نقدی و غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل کن، مشمول مالیات اتفاقی می باشد. به عنوان مثال اگر شخصی وجهی را به صورت بلاعوض به شخص دیگر هبه و یا مالی را به دیگری واگذار نماید و یا شخصی در قرعه کشی خرید کالا جایزه ای نصیبش شود، شخص منتفع مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
در خصوص نحوه رسیدگی به تراکنش های بانکی مشکوک، چنانچه بر اساس اظهارات مؤدی، در قبال وجوه واریزی به حساب های بانکی وی، مابه ازایی اعم از کالا یا خدمات توسط مؤدی ارائه نشده و یا در آینده ارائه نشود، و یا وجوه واریزی ناشی از معاملات محاباتی بوده و یا بر اساس اسناد و مدارک بدست آمده و تحقیقات صورت گرفته، منشأ وجوه واریزی مشخص نشود، این امر درآمد اتفاقی برای مؤدی محسوب شده و حسب مقررات فصل ششم از باب سوم قانون مالیات های مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. در اجرای این بند دریافت وجوهی که ناشی از جبران خسارت بوده مشمول مالیات درآمد اتفاقی نخواهد شد. وجوه دریافتی ناشی از خسارت بر اساس منشأ خسارت مورد رسیدگی و اقدام مقتضی قرار می گیرد.
(بند ۱۰ بخشنامه شماره 505/96/200 مورخ 24/2/1396)
درآمد مشمول مالیات اتفاقی
صد درصد درآمد حاصله و در صورتی که غیرنقدی باشد، ارزش مال به بهای روز تحقق درآمد طبق مقررات قانون مالیات های مستقیم محاسبه و مشمول مالیات می شود، مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده ۶۴ ق.م.م برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت ارزش معاملاتی مأخذ محاسبه مالیات قرار می گیرد.
(ماده ۱۲۰ قانون مالیات های مستقیم)
معافیت های مالیاتی درآمد اتفاقی
معافیت های مالیاتی در آمد اتفاقی مطابق ماده ۱۲۷ ق.م.م، موارد ذیل مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهد بود:
- کمک های نقدی و غیرنقدی بلاعوض سازمان های خیریه یا عام المنفعه یا وزارتخانه ها یا مؤسسات دولتی و شرکت های دولتی یا شهرداری ها با نهاد های انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است. به عنوان مثال کمک های سازمان بهزیستی به افراد تحت پوشش.
- وجوه با کمک های مالی اهدایی به خسارت دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش سوزی و یا حوادث غیرمترقبه دیگر مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهد بود. به عنوان مثال کمک سازمان هلال احمر و سایر اشخاص حقوقی و حقیقی به زلزله زدگان.
- جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می نماید. مطابق تبصره ماده ۱۲۷ ق.م.م ضوابط اجرایی بند های الف و ب طبق آیین نامه ای خواهد بود که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت کشور تهیه خواهد شد.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در خصوص اشخاص حقیقی نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم و در مورد اشخاص حقوقی نیز به استناد بخشنامه شماره 158/97/230 مورخ 24/11/1397 نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م می باشد.
وظایف مودیان در مورد مالیات بر درآمد اتفاقی
در صورتی که منافع مالی به طور دائم یا موقت بلاعوض به کسی واگذار شود انتقال گیرنده مکلف است مالیات منافع هر سال را در سال بعد پرداخت نماید.
(ماده ۱۲۳ ق.م.م،)
صاحبان درآمد موضوع فصل مالیات بر درآمد اتفاقی مکلف اند هر سال اظهارنامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ ق.م.م تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد و در سایر موارد(به غیر از منافع) تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل در آمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند، در صورتی که معامله در دفاتر اسناد رسمی انجام و مالیات وصول شده باشد نیازی به تسلیم اظهارنامه نمی باشد.
( ماده ۱۲۶ ق.م.م )
اشخاص حقیقی در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ قانون مالیات های مستقیم، مکلف اند اظهارنامه مالیاتی خود را تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات آن را بپردازند و اشخاص حقیقی در مورد سایر موارد (به غیر از منافع) مکلف اند اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان ماه بعد از تاریخ تحصیل در آمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و نسبت به پرداخت مالیات اقدام نمایند. لیکن در خصوص اشخاص حقوقی، به استناد تبصره ماده ۱۱۰ ق.م.م. اشخاص حقوقی مکلف اند در مورد تمامی منابع مالیاتی مربوط از جمله منافع موضوع ماده ۱۲۳ ق.م.م اظهارنامه واحد همراه با ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالی به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات آن را پرداخت نمایند.