صاحبان مشاغل در واقع اشخاصی هستند که صاحب شغل می باشند و در یک صنف خاص فعالیت می‌کنند.
فعالیت این افراد به شکل شرکتی نیست. این نوع از مالیات به همه صاحبان مشاغل و کسبه تعلق می‌گیرد و به طور خلاصه بخشی از درآمد کسب و کارها و مشاغل باید به عنوان مالیات به دولت پرداخت گردد.
برای تشخیص اینکه کسب و کاری مشمول قانون مالیات بر درآمد مشاغل می باشد یا خیر لازم است گزارش‌های مالی و یا اظهارنامه مالیاتی آن بررسی گردد.
دسته بندی صاحبان مشاغل
اولین عامل در محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، گروه شغلی است که کسب و کار آن‌ها متعلق به آن است. سازمان امور مالیاتی، اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل را به سه دسته تقسیم می‌کند:
گروه اول بر اساس نوع فعالیت
تما‌می‌وارد کنندگان و صادر کنندگان
مالکان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی (به شرط داشتن پروانه بهره‌برداری معادن از وزارتخانه)
صاحبان هتل‌های سه ستاره و بالاتر
صاحبین بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، کلینیک‌های تخصصی
اشخاص دارای مشاغل صرافی
صاحبین فروشگاه‌های زنجیره‌ای (با مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط)
صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری و دفتر داری
ارائه دهندگان خدمات مالی، خدمات مدیریتی، مشاوره‌ای، انفورماتیک و طراحی سیستم
صاحبین موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی(به اشکال مسافری یا باربری)
سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) بر اساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل (اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه هرسال مبنای تعیین گروه بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه عملکرد است. به عنوان مثال مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال ۱۳۹۷ مبنای گروه بندی سال ۱۳۹۹ است) با آخرین درآمد قطعی شده فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت آن‌ها بیش از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی‌ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی)
تکالیف گروه اول:
نگهداری دفتر روزنامه و کل و یا سایر دفاتر حسب مورد متکی به اسناد و مدارک
ارائه صورتحساب سود و زیان
ارائه ترازنامه
گروه دوم بر اساس حجم فعالیت
سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (شامل فروش کالا یا فروش توام کالا و ارائه خدمت) دو سال قبل آن‌ها و یا آخرین درآمد قطعی شده آن‌ها (شامل فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)، بیش از هجده میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ پنجاه و پنج میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مودی یا نماینده قانونی وی)
گروه اول: بیش از 30 میلیارد ریال
گروه دوم: بیش از 10 میلیارد ریال تا 30 میلیارد ریال
گروه سوم: کمتر از 10میلیارد تومان
نکته 1: منظور از درآمد در اینجا فروش کالا یا فروش کالا و خدمات (به صورت همزمان) است.
نکته 2: اظهارنامه تسلیمی خرداد ماه هر سال، مبنای تعیین گروه‌بندی سال بعد از تسلیم اظهارنامه است. مثلا مبلغ فروش و سایر درآمدهایی که در اظهارنامه مالیاتی عملکرد 1401 درج شده، مبنای گروه‌بندی سال 1402 است.
نکته 3: مبنای تشخیص آخرین درآمد قطعی شده، برگ قطعی مالیات ابلاغی به مودی یا نماینده قانونی او تا پایان دی ماه سال قبل است. مثلا برای عملکرد سال 1401، آخرین درآمد قطعی شده تا پایان دی ماه سال 1400 مورد بررسی قرار می گیرد.
تکالیف گروه دوم:
نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها
نگهداری اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر اسناد هزینه
تنظیم صورت درآمد و هزینه ماهیانه مودیان گروه دوم
تنظیم صورت درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه دوم
گروه سوم
گروه سوم صاحبین مشاغلی که در گروه‌های اول و دوم قرار نمی‌گیرند جزو این گروه محسوب می‌شوند. بر اساس این آیین نامه سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا پایان دی ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و اعلام نماید. مودیان مذکور از ابتدای سال مالیاتی بعد از اعلام مکلف به اجرای تکالیف تعیین شده مربوط به گروه اول خواهند بود.
تکالیف مودیان گروه سوم :
نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها
نگهداری اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر هزینه‌ها
تنظیم خلاصه درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه سوم
نکته:
سازمان امور مالیاتی، به منظور کمک به مودیان در انجام درست تکالیف خود، صفحه‌ای برای تعیین گروه مودیان در سامانه خود در نظر گرفته است. برای تعیین گروه شغلی خود می‌توانید به آدرس
tax.gov.ir/action/do/groupselector
مراجعه نمایید؛ سپس با تکمیل دقیق اطلاعات خواسته شده گروه شغلی خود را تعیین کنید.
پرداخت مالیات مودیان خارج از کشور
ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات مودیانی که در خارج از ایران اقامت دارند و نیز مؤسسات و شرکت‌هایی که مرکز اصلی آن‌ها در خارج از کشور است، چنانچه دارای نماینده در ایران باشند بر عهده نماینده آن‌ها خواهد بود. صاحبین مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام نمایند. انجام این امر باعث خواهد شد تا از همه تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره‌مند شده و مشمول 10 درصد جریمه مقرر نیز نشوند.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی سال 1402
مطابق با ماده 131، این نرخ پلکانی است و بر اساس درآمد مشمول مالیات 15 یا 20 یا 25 درصد به شرح ذیل خواهد بود:
تا 39 میلیون و 600 هزار تومان از سود سالیانه از معافیت مالیاتی برخوردار است
تا 200 میلیون تومان اول درآمد مشمول مالیات نرخ 15 درصد
تا 200 میلیون تومان دوم درآمد مشمول مالیات نرخ 20 درصد
و باقیمانده درآمد مشمول مالیات با نرخ 25 درصد
هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل
مطابق با ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل برای تعیین شدن میزان درآمد مشمول مالیات، هزینه‌هایی هستند که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر باشد. همچنین در ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم هزینه‌های قابل قبول برای سازمان امور مالیاتی کشور به شکل کلی بیان گردیده است. برخی از این هزینه‌ها عبارتند از:
- قیمت خرید کالاهای فروخته شده و یا قیمت خرید مواد مصرفی مورد نیاز کالاها و خدمات فروخته شده
- هزینه‌های استخدامی کارکنان (با توجه به تخصص)
- کرایه محل مجموعه و یا مؤسسه اجاره ای
- اجاره بهای ماشین‌آلات و ادوات مؤسسه
- هزینه‌های سوخت، برق، آب، مخابرات و غیره
- وجوه پرداختی بیمه و حق امتیازهای مؤسسه
- هزینه‌های تحقیقات، آزمایش‌ها، آموزش و نشریه‌ها
- هزینه‌های جبران خسارات اگر تحت پوشش بیمه نباشد
- هزینه‌های فرهنگی و ورزشی و رفاهی کارکنان مطابق با حد نصاب مقرر در قانون
- معافیت مالیات بر درآمد مشاغل
به موجب قانون: به ازای هر ده درصد (۱۰ %) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک درصد و حداکثر تا پنج درصد از نرخ‌های مالیاتی مذکور کاسته می‌شود.
( شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال گذشته و تسلیم اظهارنامه مالیاتی سال مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی می باشد. )
همچنین اشخاص حقیقی در صورتیکه در پرداخت مالیات خود به مدت 3 سال پشت سر هم خوش حساب باشند، مبلغی به عنوان تشویق از میزان مالیات آن‌ها کسر می‌شود و یا به آن‌ها بازگردانده می‌شود. در مجموع برخی از کسب و کارها هم در کشور مورد حمایت قرار گرفته اند و معاف از مالیات هستند مثلا کسانی که اقدام به تولید صنایع دستی می‌کنند از این گروه هستند.