حسابرسی

در تعریف حسابرسی می توان گفت، که درستی یا نادرستی صورت‌های مالی ثبت شده  واحد حسابداری  توسط یک فرد مستقل، سنجیده می شود. حسابرسی با نام های بازرسی، رسیدگی و ممیزی نیز شناخته می شود. به همین جهت در ادامه مقاله ما از هر سه کلمه استفاده نموده ایم. درواقع حسابرسی به بیان ساده به معنی اظهار نظر دقیق و بی طرف در زمینه ارزیابی گزارشات مالی با هدف کشف تقلب یا اشتباه در اسناد حسابداری است.  

کلیه اسناد و صورت‌های مالی در مرحله رسیدگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

بررسی اسناد مالی همراه با اظهار نظر حسابرس است. اظهار نظر حسابرس میزان اتکا به صورت‌های مالی را مشخص می‌کند. بنابراین رشته حسابرسی به منظور آموزش افرادی است، که علاوه بر داشتن تسلط علمی، با سیستم‌های مالی و حسابداری آشنا باشند و توانایی انجام فعالیت های صحیح و موشکافانه بر مبنای شواهد کافی را داشته باشند.

حسابرسی چگونه انجام می شود؟

عملیات حسابرسی زمانی انجام می‌گیرد که واحد حسابداری گزارشات خود را تنظیم کرده باشد و واحد بازرسی شروع به ارزیابی آن نماید.

حسابرسی، بررسی صحت گزارشات مالی شرکت می  باشد و مرحله به مرحله برای رسیدن به هدف جلو می‌رود. اینکه رسیدگی توسط افراد تحت نظارت مدیرعامل و هیئت مدیره انجام می‌گیرد یا کارشناسان رسمی موسسات خدمات مالی، در ماهیت حسابرسی تغییری ایجاد نمی‌کند. به طور خلاصه مراحل حسابرسی به صورت زیر پیش می‌رود:

ابتدا مدیران شرکت گزارشات مالی مربوط به بخش حسابداری را تایید می‌کنند.

 ( این گزارش بر مبنای الزامات قانونی و استانداردهای گزارشگری مالی است.)

در این مرحله حسابرسان با شناخت کلیه عوامل اقتصادی و صنعتی دخیل در فعالیت‌های آن شرکت، بررسی خود را شروع می‌ نمایند.

ارزیابی حسابرسان شامل امور مربوط به بررسی گزارشات مالی، مجموعه ریسک‌های موثر بر عملکرد مالی شرکت و نیز اقدامات مربوط به کنترل داخلی است، که شرکت جهت کاهش ریسک ها در پیش گرفته است.

در این مرحله حسابرسان بر اساس شناسایی ریسک‌ها و کنترل‌های صورت گرفته، شواهد و اقدامات در جهت دقیق بودن گزارشات مالی را نیز بررسی می‌کنند.

سپس حسابرسان درباره گزارشات مالی شرکت، به طور بی طرف و دقیق اظهار نظر می‌کنند که آیا گردش نقدی و وضعیت مالی شرکت صحیح بیان شده است یا خیر. همچنین این اظهار نظرات میزان تطابق گزارشات با استانداردهای گزارشگری مالی و قوانین شرکت را نیز تایید یا رد می‌کند. در نهایت گزارش حسابرسی به دست سهامداران و اعضای شرکت می‌رسد.

تفاوت حسابداری و حسابرسی چیست؟

حسابداری به معنای تنظیم یک سند‌مالی و حسابرسی به معنای ارزیابی آن است. پس برای اینکه بدانید تفاوت حسابداری و حسابرسی چیست؟ این نکته را به یاد داشته باشید که ممیزی در ادامه حسابداری و مکمل آن است.

اهمیت حسابرسی مستقل در حسابداری

نقش و اهمیت استقلال بازرسی در توسعه سازمان بر کسی پوشیده نیست اما بهتر است قبل از بررسی آن، با انواع حسابرس آشنا شویم. انواع حسابرس عبارتند از:

حسابرس مستقل – حسابرس داخلی – حسابرس دولتی

حسابرس مستقل کیست؟ حسابرس مستقل شخصی سومی است، که در موسسات بازرسی مشغول کار بوده و هیچ‌گونه ارتباط مادی و معنوی با شرکت ندارد و تنها در قبال انجام وظیفه خود، حق الزحمه دریافت خواهد کرد. با گزارشی که حسابرس مستقل به شرکت‌ها، سازمان‌ها و صاحبان صنایع ارائه می‌دهد اعتبار صورت‌های مالی را بهبود می‌بخشد. گزارش این افراد به مجمع عمومی صاحبان سهام تحویل داده می شود.

نکته مهم

مسئولیت اظهار نظر در گزارش حسابرسی به عهده حسابرس مستقل می باشد و این مسئولیت، با کمک واحد بازرسی داخلی یا کمک مستقیم حسابرسان داخلی انجام می‌گیرد.

اهمیت حسابرسی مستقل در حسابداری زمانی است، که باید در مورد صورت‌های مالی و جریان‌های مالی شرکت، اظهار نظر کرد. اشخاص دخیل در اهداف سازمان با توجه به انواع گزارشات حسابرسی، می‌توانند به درستی اسناد حسابداری اطمینان داشته باشند. پس وقتی در یک صورت مالی، عبارت حسابرسی شده درج شود به معنی اظهار نظر حرفه‌ای واحد رسیدگی مستقل بر صورت‌های مالی آن شرکت است.

حسابرس داخلی

 حسابرسان داخلی رابطان بین هیئت مدیره و شرکت هستند که سیاست‌ها و روند مالی شرکت را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. این گروه از حسابرسان، گزارشات خود را به‌صورت هفتگی، ماهیانه یا سالانه ارائه می‌نمایند. در واقع حسابرسی داخلی، واحد ارزیابی مستقلی است، که جهت بررسی فعالیت‌های درون سازمانی ایجاد می‌شود.

حسابرس دولتی که به طور اختصاصی برای موسسات دولتی کار می‌کند به بررسی معاملات و کنترل های یک موسسه دولتی می ‌پردازد تا در موارد زیر اظهار نظر نماید:

مطابقت فعالیت‌های مالی و اقتصادی با اصول حسابداری

سنجش میزان کفایت کنترل‌ها و روش‌های عملی

سنجش میزان کارایی و استفاده کردن بهینه از منابع انسانی، مالی و فیزیکی و حرکت درست به سمت اهداف سازمانی

هدف از حسابرسی چیست؟

در پاسخ به این سوال باید بیان کرد که در متون مختلف، تعاریف متفاوتی از اهداف رسیدگی وجود دارد. اغلب این مفاهیم، در مورد نقش حسابرسی در کشف تقلب صحبت می‌کنند درحالی‌که هدف اول بازرسی، اظهار نظر و ارزیابی است نه تنها کشف تقلب یا اشتباه. پس ممکن است در جریان ارزیابی اسناد حسابداری، تقلب یا اشتباهی رخ داده باشد که در این صورت، حسابرس آن را گزارش خواهد کرد.

بنابراین هدف از حسابرسی، صحت سنجی و اعتبار بخشی به گزارش‌های مالی است، که کشف اشتباه می‌تواند بخشی از این کار باشد.

تفاوت حسابدار و حسابرس چیست؟

اگر تفاوت علم حسابداری و حسابرسی را خوب درک کرده باشیم در پاسخ به سوال تفاوت حسابدار و حسابرس چیست؟ خواهیم گفت: حسابدار اسناد مالی را در دفاتر حسابداری ثبت می‌کند و حسابرس وظیفه ارزیابی این اسناد را بر عهده دارد.

بنابراین تفاوت حسابدار و حسابرس را می‌توان در چند بخش خلاصه کرد.

حسابدار یک کارمند رسمی شرکت محسوب می‌شود که باید گزارش‌های روزانه، هفتگی، ماهیانه و سالانه ارائه دهد. اما حسابرس با توجه به نوع قراردادش با شرکت کار می‌کند و حضور او در شرکت الزامی نیست.

شروع کار یک حسابرس، اغلب پس از اتمام کار یک حسابدار است.

حسابدار وظیفه تنظیم و حسابرس وظیفه تحلیل سند‌مالی را بر عهده دارد.

اگر حسابدار در محاسبات اشتباه کند باید آن‌ها را برطرف کند اما حسابرس پس از تشخیص اشتباه رخ داده، وظیفه‌ای در قبال رفع آن ندارد.

کارمند حسابدار، وابستگی مالی به شرکت دارد اما حسابرس خارجی یک کارمند مستقل از شرکت و مربوط به مؤسسه حسابرسی است. حسابرس داخلی نیز با وجود وابستگی مالی، دارای استقلال کاری می باشد.

استاندارد های حسابرسی

به مجموعه دستورالعمل‌هایی که حسابرسان برای انجام امور بازرسی از آن استفاده می‌کنند استاندارد های حسابرسی (Auditing Standards)

می‌گویند.

به بیان ساده‌تر، یک حسابرس باید بداند که استاندارد های حسابرسی چیست و در بررسی اسناد و گزارشات‌مالی از آن استفاده کند و در وجه مقابل استاندارد های حسابرسی صحت عملکرد حسابرسان را بررسی می‌کند.

استانداردهای عمومی حسابرسی

ابتدایی‌ترین اصولی که یک حسابرس باید در گزارش حسابرسی انجام دهد، رعایت استانداردهای عمومی رسیدگی است.

استانداردهای عمومی حسابرسی چیست؟ به مجموعه شاخص‌های فردی و سازمانی گفته می‌شود که اساس کار حسابرسان را تشکیل می‌دهد. براین‌اساس عملیات ممیزی که مطابق با اصول اخلاقی است و به مسئولیت فردی و سازمانی ربط دارد، حفظ استقلال حسابرس، صلاحیت انجام کار و رعایت استانداردها را از ستون‌های اصلی گزارش بازرسی می‌داند.

استانداردهای عمومی حسابرسی به طور خلاصه موارد ذیل را شامل می‌شود :

حسابرس باید علاوه بر تخصص و دانش کافی، صلاحیت لازم برای احراز این شغل را داشته باشد.

در همه موارد مربوط به وظیفه خود، استقلال رأی خود را حفظ کند. بنابراین هیچ‌گونه رابطه کاری با مدیرعامل یا هیات مدیره نباید داشته باشد تا به‌عنوان فردی مستقل و بی‌طرف تصمیم بگیرد.

مراقب همه عوامل دخیل در تنظیم و تهیه گزارش مثل از قلم افتادگی و اشتباه باشد.

استانداردهای حسابرسی داخلی

در استاندارد شماره 610 (تجدید نظر شده 1397) تحت عنوان استفاده از کار حسابرسان داخلی، مسئولیت‌های حسابرس مستقل در خصوص استفاده از کار حسابرسان داخلی مطرح شده است. حسابرسان داخلی که گزارشات مالی خود را به هیئت مدیره تحویل می‌دهند ملزم به رعایت استانداردهای بین المللی تحت عنوان استاندارد های حسابرسی داخلی هستند.

هدف استاندارد های حسابرسی داخلی، ارائه اصول بازرسی داخلی و فراهم کردن یک قاعده و چارچوب برای فعالیت حسابرسان داخلی است. این نوع از استاندارد حسابرسی، مبنای ارزیابی عملکرد حسابرس داخلی است و عملیات درون و برون سازمانی را بهبود می‌بخشد.

در استاندارد 610، شرایطی مطرح می‌شود که حسابرس مستقل می‌‌تواند از کمک حسابرسان داخلی استفاده کند. همچنین، اقدامات لازم برای کسب شواهد رسیدگی کافی و مناسب درخصوص کفایت کار واحد حسابرسی داخلی، یا کمک مستقیم حسابرسان داخلی برای مقاصد حسابرسی مطرح می‌شود.

استانداردهای عمومی گزارشگری

استاندارد شماره 700 (تجدید نظر شده 1389) که از سال 1390 به بعد لازم الاجرا می باشد، تحت عنوان گزارشگری نسبت به صورت‌های مالی، مسئولیت یک حسابرس در زمینه اظهار نظر نسبت به صورت‌های مالی و همچنین نسبت به محتوای گزارش را توصیف می‌کند. یک حسابرس برای تهیه گزارش خود با توجه به استانداردهای عمومی گزارشگری باید طبق دستورالعمل‌های زیر پیش برود.

گزارش باید رعایت یا عدم رعایت اصول حسابداری در صورت‌های مالی شرکت را تایید یا رد کند

در صورت عدم رعایت اصول حسابداری در دوره جاری نسبت به دوره قبل، باید موارد توسط حسابرس گزارش شود. به طور مثال تغییر روش قیمت‌گذاری امسال نسبت به سال قبل باید در گزارش حسابرسی ذکر شود.

گزارش بازرسی باید کافی بودن اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی را تایید کند و در غیر این صورت اطلاعات ناقص در پیوست‌های گزارش بیاید.

یک حسابرس باید در گزارش خود اظهار نظر قطعی کند و اگر نمی‌تواند اظهار نظر کند باید در خصوص آن بخش از صورت مالی که دارای ابهام است، صحبت کند. مثلاً اگر به اطلاعاتی در مورد بدهکاران شک دارد باید مقدار صحیح و غیر صحیح آن را در گزارش بیاورد..

استانداردهای عملیات (رسیدگی)

استاندارد شماره 320 (تجدید نظر شده 1392) که از اول فروردین 1392 به بعد لازم الاجرا می باشد، بیانگر اهمیت برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حسابرسی است. این استاندارد به موضوع مسئولیت حسابرس در اجرای عملیات رسیدگی صورت‌های مالی و اظهار نظرهای وی می‌پردازد. انواع اظهار نظر بازرسی در این بخش بر اساس استاندارد های حسابرسی عملیات (رسیدگی) شامل موارد ذیل می باشد:

عملیات برنامه‌ریزی و سرپرستی

عملیات حسابرسی باید بر اساس دامنه نظارت و سرپرستی، برنامه‌ریزی شود. مثلا برنامه‌ریزی زمان رسیدگی به حساب‌ها و یا نظارت بر افراد شاغل در هر بخش

کمیت و کیفیت شواهد: 

گزارش حسابرس باید به قدری دارای شواهد از راه بازرسی، نظارت، پرس‌و‌جو و تحقیق باشد که شواهد گردآوری شده کاملا یک اظهار نظر قابل اطمینان تلقی شود.

تسلط بر کنترل داخلی: 

هرچه شناخت و نظارت بر ساختار کنترل داخلی بیشتر باشد بهتر می‌توان حسابرسی را برنامه‌ریزی و نوع و میزان آزمون‌های بازرسی را تعیین کرد.

لازم به ذکر است  

(کنترل داخلی مجموعه فرآیندها در جهت ایجاد اطمینان برای دستیابی به اهداف یک سازمان است، که توسط رؤسای سازمان طراحی و اجرا می‌شود. انواع کنترل داخلی در حسابرسی شامل کنترل داخلی عملیاتی و کنترل داخلی حسابداری است )

انواع حسابرسی

انواع حسابرسی عبارتند از:

حسابرسی صورت های مالی

منظور از حسابرسی صورت های مالی، اعتبار دادن به ادعا های مطرح شده در صورت های مالی و اظهار نظر قطعی در مورد مطابقت یا عدم مطابقت آن ها با اصول حسابداری است. بررسی صورت های مالی اصلی‌ترین نوع حسابرسی می باشد.

 حسابرسی رعایتی

هدف حسابرسی رعایتی سنجش میزان رعایت سیاست‌ها، قوانین و احکام دولتی و کنترل‌های داخلی توسط شرکت می باشد.

 حسابرسی عملیاتی

ویژگی بارز حسابرسی عملیاتی، بررسی سودآوری و صرفه اقتصادی شرکت می باشد. در این نوع حسابرسی، پیشنهاداتی در جهت اثربخشی و سودآوری مالی شرکت نیز توسط حسابرس مطرح می‌شود.

احسابرسی قانونی

اگر شرکا به اختلافات مالی بخورند از حسابرسی قانونی استفاده می‌شود. در واقع رسیدگی قانونی مانند نهادهای حل اختلاف عمل خواهد کرد. این اختلافات ممکن است، در زمینه های مختلفی مثل تقلب کارکنان، ضررهای اقتصادی و یا اختلافات بین سهامداران باشد.

حسابرسی داخلی

افراد شاغل در پست حسابرسی داخلی به عنوان کارمند واحد رسیدگی شناخته می‌شوند که گزارشات هفتگی، ماهیانه و سالانه خود را به مدیرعامل و هیئت مدیره ارائه می‌نمایند. این نوع از حسابرسی درون سازمانی یا برون‌ سازمانی انجام می‌گیرد. اهداف حسابرسی داخلی در مجموع راستی‌آزمایی بخش مالی شرکت است. 

انواع گزارش های حسابرسی

گزارش حسابرسی نسبت به صورت‌های مالی، اظهار نظر در قالب یک گزارش کتبی و توصیفی است. زمانی که اظهار نظر در مورد گزارش حسابرسی امکان پذیر باشد، در این صورت سه نوع گزارش حسابرسی ممکن است تهیه شود. این گزارشات عبارتند از:

گزارش مشروط

گزارش مردود

عدم اظهار نظر

انواع اظهار نظر حسابرسی

در ذیل به توضیح انواع اظهار نظر حسابرسی می‌پردازیم:

انواع اظهار نظر حسابرسی	توضیح
اظهار نظر مقبول (موافق)	در صورت رعایت همه جنبه‌های با اهمیت ارائه می‌شود. یعنی حسابرس به این نتیجه رسیده است، که صورت‌های مالی اشکالی ندارند و کاملاً منطبق با استانداردها می باشد.
اظهار نظر مشروط	نوعی اظهار نظر مثبت و زیر مجموعه اظهار نظر مقبول است، که باید موارد با اهمیت ولی غیر اساسی را رعایت نماید. یعنی به‌صورت کلی، صورت مالی دچار تحریف نیست اما موارد با اهمیتی در آن رعایت نشده است.
اظهار نظر مردود (مخالف)	حسابرس با توجه به شواهد کافی به این نتیجه رسیده است، که در صورت‌مالی تحریف وجود دارد و استاندارد های حسابرسی در آن رعایت نشده است. پس اظهار نظر مردود را ارائه می نماید.
عدم اظهار نظر	اگر ابهام اساسی وجود داشته باشد و دامنه رسیدگی دچار محدودیت باشد، حسابرس قادر به ارائه اظهار نظر نیست. یعنی نه نظر مثبت دارد و نه نظر منفی.